رضوانی: نوجوانی دوره‌ای چالش‌زا در عین فرصت‌آفرینی است
اصفهان - یک استاد حوزه و دانشگاه نوجوانی را از پیچیده‌ترین و دشوارترین مراحل تربیت دانست و گفت: نوجوانی دوره‌ای چالش‌زا است، چون با تغییرات سریع در شخصیت انسان همراه...
به گزارش اصفهان رسانه، یزدان رضوانی صبح شنبه در نشست علمی «خانواده و هویت نوجوان در دنیای امروز؛ از چالش تا فرصت» ذیل همایش ملی «پایداری و کارآمدی خانواده مبتنی بر الگوی اسلامی ایرانی» به همت مدرسه علمیه تخصصی مجتهده امین(ره) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، در خصوص بحران هویت اظهار کرد: بحران هویت یکی از مسائلی‌ست که امروزه در تربیت با آن مواجه هستیم. در مراحل گوناگون تربیت که اقتضائات مخصوص به خود را دارد، یکی از پیچیده‌ترین و سخت‌ترین مراحل، مرحله نوجوانی‌ست که بازه حدود 12 تا 20 سالگی را دربرمی‌گیرد.
وی با طرح سؤالی افزود: چرا دوران نوجوانی چالش‌آفرین است؟ زیرا انسان در مرحله‌ای قرار می‌گیرد که تغییراتی که در وجود و شخصیتش اتفاق می‌افتد، شیب تندی به خود می‌گیرد. تغییرات فکری، روحی، روانی، جسمی، جنسی و عاطفی از جمله تغییراتی هستند که در فرایند تربیت برای والدین یا مربی می‌توانند تعیین‌کننده باشند. این تغییرات در دوران نوجوانی سریع‌تر اتفاق می‌افتد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: گاهی اوقات خانواده احساس می‌کند که مسیر تربیتی فرزندش تغییر کرده و تلاش‌های تربیتی اثر لازم را نداشته است. یکی از علل این مسئله به یک‌سری اتفاقات طبیعی برمی‌گردد که پیش‌تر به آن اشاره کردیم. بخش دیگر هم گویای این مطلب است که بسیاری از چالش‌های نوجوان امروز در زمان گذشته به این شدت وجود نداشته است. این چالش‌ها شامل موانع و رقیب‌هایی‌ست که خانواده در تربیت با آن‌ها مواجه می‌شود.
وی یادآور شد: در گذشته فرایندهای تربیتی تقریباً طبیعی و سالم بود و محیط جامعه و رسانه، مانعی جدی بر سر راه تربیت خانواده ایجاد نمی‌کرد.
نقش پررنگ دوستان و همسالان در الگوپذیری نوجوان
رضوانی با بیان این که الگوی کودک در تعیین ارزش‌ها، والدین او می باشند، ادامه داد: کودک ارزش‌های خانواده را می‌پذیرد و سعی دارد آن‌ها را تقلید و در زندگی خود اجرا کند. پس از آن، کودکی که به نوجوانی رسیده است، دوستان و همسالانش را الگوی طبیعی خود قرار می‌دهد. الگوی اول کودکی که به نوجوانی رسیده، دیگر پدر و مادر نیستند، بلکه دوستان و همسالان هستند.
وی تصریح کرد: در شرایطی که فرزندان ما در معرض تعارضات قرار می‌گیرند و با انواع روش‌ها و سبک‌های زندگی مواجه می‌شوند، فرایند تربیت دشوار خواهد بود. گاه بچه‌ها ارزش‌هایی را در محیط خانواده پذیرفته‌اند که همان ارزش‌ها در جمع دوستان، ضدارزش به‌شمار می‌رود. از همین رو، جامعه امروز از منظر تعیین ارزش‌ها و خط قرمزها دچار تعارضات جدی‌ست.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: در گذشته با ظهور چنین مسائلی، خانواده نقش تصمیم‌گیرنده داشت و می‌توانست این ماجرا را مدیریت کند اما امروزه رسانه‌ها به رقیب‌های جدی برای خانواده تبدیل شده‌اند. رسانه‌ها اکنون حتی رقیبی برای سبک زندگی نیز محسوب می‌شوند، برای مثال اینستاگرام کاملاً مبتنی بر سبک زندگی است و در هر عرصه‌ای نیز سبک زندگی می‌سازد. افرادی که با رسانه اینستاگرام تعامل دارند، سبک زندگی‌شان به راحتی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
بحران هویت در نوجوانی
وی اضافه کرد: واقعیت این است که نوجوان امروز از نظر انتخاب مسیر زندگی، دچار بحران است. مهم‌ترین بحران او نیز بحران هویت نام دارد، به این معنا که درک من از خودم چیست که هستم و می‌خواهم چه مسیری را بروم؟ شکل‌گیری هویت در نوجوانی اتفاق می‌افتد و نوجوان باید انتخاب کند؛ زیرا در این مرحله است که فرزند ما می‌تواند درکی از خود داشته باشد. تا پیش از این مرحله، چنین درکی نداشت و از نظر فکری کاملاً وابسته بود.
رضوانی ادامه داد: به طور طبیعی، هویتی که نوجوان در این دوران برای خود انتخاب می‌کند، ثبات ندارد، به این معنا که ممکن است بخشی از ارزش‌هایی را که در گذشته برایش بسیار اهمیت داشت، کنار بگذارد یا در آن‌ها تردید کند. در نوجوانی، دستگاه فکری به آخرین قابلیت مورد نیاز برای ادامه مسیر زندگی، یعنی تفکر انتزاعی نیز مجهز می‌شود.
تأثیر تفکر انتزاعی در شکل‌گیری هویت
وی تأکید کرد: نوجوان تا پیش از دوسالگی، قوه تصور نداشت. از دو تا هفت سالگی، به قوه تفکر شهودی یا پیش‌عملیاتی مجهز می‌شود. از هفت سالگی به بعد نیز تفکر عملیاتی پیدا می‌کند و از ۱۲ سالگی به بعد نیز تفکر انتزاعی دارد. تفکر انتزاعی در شکل‌گیری هویت به نوجوان کمک می‌کند؛ چرا که گاهی اوقات می‌تواند از عالم حس و ماده فراتر برود، و بر اساس آن حالت‌های فرضی حساب و کتاب کند و سرانجام به نتیجه برسد؛ البته همچنان این تفکر انتزاعی به بلوغ و رشد نهایی خود نرسیده است.
این استاد حوزه و دانشگاه توضیح داد: از چالش‌ها و مشکلات دوران نوجوانی سخن گفتیم؛ اما همین چالش‌ها نیز می‌تواند برای نوجوان و خانواده فرصت‌آفرین باشند. یکی از این فرصت‌ها عبارت است از ضرورت بازنگری در فرایندها و روش‌های تربیتی؛ تربیتی که از سنگلاخ تعارض‌ها گذر نکند، در و گوهر وجود انسان را به خوبی نشان نمی‌دهد.
وی با اشاره به حدیث نبوی افزود: امروزه حکمت سخن پیامبر(ص) که معلمی را شغل انبیاء معرفی فرمود، به خوبی متوجه می‌شویم. این سخن صرفاً دربرگیرنده یک تشویق نیست و حاکی از اهمیت فراوان جایگاه معلم و مربی‌ست. به‌طور کلی، اولین گام هویت، درک انسان از خود است؛ بنابراین والدین باید حوزه شناختی و فکری فرزندانشان را به خوبی تقویت کنند تا آن‌ها در آینده بتوانند درک درستی از خود و جهانی که در آن زندگی می‌کنند، به دست بیاورند.
رضوانی مهاجرت و تناسخ را مسائل مهمی برشمرد که گریبانگیر نوجوان امروز است و گفت: فرزندان ما به خوراک فکری و روش اندیشیدن نیازمندند و گاه با بدیهیات مسائل دینی آشنایی ندارند. دین‌داری و ارزش‌هایی در مسیر تعارض‌ها ماندگار می‌شوند و از بی‌ثباتی نجات پیدا می‌کنند که از مسیر تفقه گذشته باشند. فرزندان ما امروزه نیازمند پذیرش ارزش‌ها از طریق عقل و فکر خود هستند؛ از همین رو باید زمینه را به‌گونه‌ای برایشان فراهم کنیم که بهترین انتخاب را داشته باشند.