فضای مجازی؛ چالش نوین تربیت کودکان در عصر دیجیتال

اصفهان رسانه، گروه استان‌ها: ۱ با گسترش فناوری‌های نوین و دسترسی آسان به اینترنت، کودکان از سنین پایین با دنیایی از اطلاعات، سرگرمی‌ها و تأثیرات فرهنگی مواجه هستند، دنیایی که در کنار فرصت‌های آموزشی و تفریحی، چالش‌های تربیتی تازه‌ای را پیش روی خانواده‌ها و مربیان قرار داده است.

کارشناسان تربیتی بر این باورند که حضور بی‌ضابطه کودکان در فضای مجازی می‌تواند منجر به اختلالات رفتاری، کاهش تمرکز و شکل‌گیری هویت‌های ناپایدار شود از این رو، تربیت در عصر دیجیتال نیازمند رویکردهای نوین، آگاهانه و مبتنی بر گفتگو و همراهی با کودک است.

در بسیاری از نشست‌های تخصصی، بر آموزش سواد رسانه‌ای به والدین تأکید می‌شود، چرا که آشنایی با الگوریتم‌های پنهان، محتوای نامناسب و نحوه مدیریت زمان استفاده از اینترنت، نقش مهمی در حفظ سلامت روانی و اخلاقی کودک دارد.

از جذابیت‌های مجازی تا سرگرمی‌های واقعی؛ راهکارهای جایگزین برای کودکان

مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان مرکزی در خصوص فضای مجازی به اصفهان رسانه گفت: اگر ما ذهن کودک و نوجوان را آماده کرده و به درستی پرورش داده باشیم و مهارت بهره‌گیری صحیح از فضای مجازی را درون آنها نهادینه کرده باشیم، فضای مجازی در دنیای امروز، یک فرصت عالی خواهد بود.

احسان منصوری افزود: چنانچه به هر میزان آموزش و مهارت لازم را در استفاده و مدیریت شبکه‌های اجتماعی در کودک و نوجوان ایجاد نکرده باشیم، فضای مجازی به معنای حقیقی تهدید و آسیب خواهد بود.

وی افزود: یکی از ویژگی‌های مهم فضای مجازی، جذابیت آن است و می‌طلبد این لذت و جذابیت را در قالب فعالیت‌های دیگر که ظرفیت لازم را دارند جایگزین کنیم.

منصوری ادامه داد: به عنوان مثال بازی‌های فکری به ویژه اگر ۲ یا چند نفره باشد، سایر بازی‌های گروهی و با تحرک لازم، تعامل با خانواده و گروه‌های همسالان به شکل برنامه ریزی شده، کاردستی‌ها و دیگر سرگرمی‌های سازنده، اجرایی شود.

مدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان مرکزی لازمه ایجاد تعادل بین فناوری و ارزش‌های تربیتی را چند محور دانست و گفت: نخست اینکه این دو ماهیتاً در تضاد نیستند بلکه محتوا و هدف به کارگیری فناوری است که این تضاد را ایجاد می‌کند.

وی اظهار کرد: ضرورت‌های مهم در وهله نخست، درونی کردن ارزش‌های فردی، اجتماعی و فرهنگی در کودک و نوجوان قبل از مواجهه با فناوری؛ در وهله دوم ایجاد مهارت و شناخت لازم در کودکان و نوجوانان نسبت به استفاده ایمن از فناوری و فضای مجازی و در وهله سوم تولید محتوای مناسب و مورد علاقه کودکان و نوجوانان بر اساس فرهنگ ملی است.

منصوری گفت: این نیز نکته مهمی است که تفکر و اندیشه ورزی کودکان از ابتدا رشد داده شود و آنها را تحلیل گر بار بیاوریم تا به راحتی مغلوب ظواهر دنیای مجازی نشوند.

کنترل نامطلوب والدین بر فضای مجازی؛ تهدیدی برای آینده کودکان

مدیر ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی در گفتگو با اصفهان رسانه، اظهار کرد: در دنیای کنونی، فضای مجازی بخش جدایی‌ناپذیر زندگی کودکان شده است اما کنترل نه‌چندان مثبت و مطلوب والدین بر این فضا، می‌تواند تأثیرات منفی عمیقی بر رشد روانی، اجتماعی و اخلاقی کودک داشته باشد چرا که کنترل بیش از حد یا بی‌توجهی کامل، هر دو می‌توانند کودک را از مسیر تعادل خارج کنند.

مرتضی انقانی افزود: کاهش اعتماد به نفس و استقلال کودک، افزایش تمایل به پنهان‌کاری و استفاده مخفیانه از فضای مجازی، قرار گرفتن در معرض محتوای نامناسب بدون راهنمایی، اختلال در شکل‌گیری هویت و ارزش‌های فردی از پیامدهای احتمالی کنترل نامناسب کودکان در فضای مجازی است.

وی ادامه داد: به جای کنترل صرف، والدین باید به سمت همراهی آگاهانه با کودک حرکت کنند؛ یعنی گفتگو، آموزش سواد رسانه‌ای و ایجاد فضایی امن برای بیان دغدغه‌ها را فراهم آورند.

مدیر ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی اظهار کرد: فضای مجازی می‌تواند هم فرصت‌ساز باشد و هم تهدیدآفرین که در این راستا نیاز آموزش سواد رسانه‌ای از سنین پایین بسیار ضروری است.

بهترین هدیه برای کودکان، کاهش جولان در فضای مجازی

کارشناس ارشد فرهنگی استان مرکزی نیز در خصوص فضای مجازی به اصفهان رسانه، گفت: بیاییم به جای خرید اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت یا برنامه‌های پرزرق‌وبرق، یک هدیه واقعی و ماندگار به فرشته‌های آسمانی هدیه دهیم و زمان بیشتر برای با هم بودن، و کمتر غرق شدن در فضای مجازی در خانه فراهم آوریم.

لیلا آجرلی افزود: زمانی که والدین گوشی را کنار می‌گذارند و با کودک حرف می‌زنند، بازی می‌کنند و به دنیای او وارد می‌شوند، کودک احساس امنیت، عشق و ارزشمندی می‌کند، این ارتباط واقعی، پایه‌گذار شخصیت سالم و آینده‌ای روشن برای فرزندمان خواهد بود.

آجرلی اظهار کرد: فضای مجازی همواره در اختیار همگان قرار دارد اما کودکی تنها یک‌بار اتفاق می‌افتد و انتظار است آن را به فرصتی برای حضور امن در آغوش خانواده تبدیل کنیم.

کارشناس ارشد فرهنگی گفت: زمانی که پدر و مادر بیشترین زمان خود را صرف گوشی‌های همراه و بازی‌های آنلاین می‌کنند، چه انتظاری می‌توان از کودک داشت.

وی افزود: کودکی که به جای گفتگو، بازی، و توجه، با چهره‌های خیره‌شده به صفحه نمایش روبه‌رو می‌شود، کم‌کم یاد می‌گیرد که ارتباط یعنی سکوت و بی‌توجهی که این رفتارها نه‌تنها باعث فاصله عاطفی بین والدین و کودک می‌شود، بلکه الگوی رفتاری نادرستی را هم منتقل می‌کنند.

وی تاکید کرد. کودک از والدینش یاد می‌گیرد که دنیای مجازی مهم‌تر از دنیای واقعی است و این مهم می‌تواند در آینده بر روابط اجتماعی، اعتماد به نفس و حتی سلامت روانش تأثیر بگذارد.

به طور حتم تولید و ترویج محتوای بومی، سالم و متناسب با فرهنگ ایرانی می‌تواند جایگزینی مؤثر برای محتوای ناسالم و وارداتی باشد، این محتواها نه‌تنها به رشد فکری کودک کمک می‌کنند، بلکه زمینه‌ساز تقویت هویت ملی و دینی نیز هستند.